2024 YEREL SEÇİM SONUÇLARI ÜZERİNE
-ANKARA-
31 Mart 2024… Türkiye geneli, 30 büyükşehir ve 51 il merkezi, ilçeler ve beldelerde gerçekleştirilen seçim sonuçlarına göre; toplam sandık sayısı 206 bin 806, toplam seçmen sayısı 61 milyon 430 bin 934, kullanılan oy sayısı 48 milyon 256 bin 541, geçerli oy 46 milyon 46 bin 499, katılım oranı yüzde 78,55.
Katılım oranının yüzde 78 açıklandığı yerel seçimde CHP yüzde 37,8, AKP yüzde 35,5, Yeniden Refah Partisi (YRP) yüzde 6,2, DEM Parti yüzde 5,7, MHP yüzde 4,99, İYİ Parti ise yüzde 3,8 oy aldı.
6 büyükşehir ve 23 il merkezinde belediye başkanlığı parti değiştirdi.
Yerel seçimde seçmen tercihlerinde ciddi bir değişim yaşandı.
Belediye başkanlıkları seçimi sonuçları:
– CHP / 14 büyükşehir, 21 il, 337 ilçe, 61 belde (Toplam 433 belediye)
– AKP / 12 büyükşehir, 12 il, 356 ilçe, 169 belde (Toplam 549 belediye)
– YRP / 1 büyükşehir, 1 il, 39 ilçe, 24 belde (Toplam 65 belediye)
– DEM Parti / 3 büyükşehir, 7 il, 65 ilçe, 10 belde (Toplam 85 belediye)
– MHP / Büyükşehir yok, 8 il, 122 ilçe, 98 belde (Toplam 228 belediye)
– İyi Parti / Büyükşehir yok, 1 il, 24 ilçe, 7 Belde (Toplam 32 belediye)
– Büyük Birlik Partisi / Büyükşehir yok, 1 il, 14 ilçe, 5 belde (Toplam 20 belediye)
– Diğerleri / 16 ilçe ve 16 belde (Toplam 32 belediye)
– Genel Toplam: 30 büyükşehir, 51 il, 973 ilçe, 390 Belde (Toplam 1444 belediye)
81 ilin 26’sında seçimi yüzde 50 üzerinde oy alan parti (CHP 15, AKP 2, DEM Parti 5, MHP 2, YRP 1, İYİ Parti 1 il) kazandı.
31 Mart 2024 yerel seçimlerinde kayıtlı seçmen sayısı 61 milyon 441 bin 882. SGK verilerine göre 2023 yılı sonunda Türkiye’de emekli sayısı 16 milyon 30 bin 256. Yani seçmenin yüzde 26,5’i emekli.
TCMB verilerine göre, 2019 yerel seçimlerinde 1 ABD doları 5,65 TL; 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde ise 32,34 TL. Son iki yerel seçim arasında TL’nin ABD doları karşısındaki değer kaybı yüzde 472 olmuştur.
İstanbul Planlama Ajansı’na göre, İstanbul’da yaşamanın maliyeti Ocak 2024’te Ocak 2023’e göre yüzde 80 arttı.
TÜİK’e göre Şubat 2023’ten Şubat 2024’e fiyat artışı:
– Lokanta ve oteller yüzde 94,78
– Eğitim yüzde 91,84
– Sağlık yüzde 81,25
– Ulaştırma yüzde 77,98
– Gıda ve alkolsüz içecekler yüzde 71,12
– TÜFE ortalama yüzde 67,07
2024 yerel seçimlerinde CHP il belediyeleri ve Türkiye ekonomisi verilerini karşılaştırırsak CHP’nin kazandığı illerin nüfusa oranı yüzde 62,2, toplam mevduata oranı yüzde 85, ihracattaki payı yüzde 79,6, kişi başına milli geliri 9.700 ABD doları, GSYİH’ya katkısı yüzde 82.
Türkiye seçmeninin %20’si İstanbul’dadır.
CHP adayı Ekrem İmamoğlu’nun oyu yüzde 51,09, AKP adayı Murat Kurum’un oyu yüzde 39,59. CHP 39 ilçeden 26’sını kazandı. CHP, İstanbul’da AKP’den 11, MHP’den 1 belediye aldı.
2024 seçimlerini sandık bazlı kıyasladığımızda Mayıs 2023’te AKP’ye oy veren seçmenin yaklaşık yüzde 30’unun bu seçimde AKP’ye oy vermediğini görüyoruz.
Bu yüzde 30’luk kitlenin dağıldığı 3 temel blok var.
2 milyon AKP seçmeni sandığa gitmezken 1,5 milyonu CHP’ye ve 1,4 milyonu Yeniden Refah Partisi’ne oy vermiş. Dolayısıyla 2023’te AKP’ye oy veren ancak bu seçimde vermeyen yaklaşık 5 milyon seçmenin 3 milyonu iki partiyi tercih etmiş.
Sandığa gitmeyen AKP seçmeni çok ciddi bir kitleyi oluştursa da CHP ve YRP’nin sandık başarısını açıklayan tek faktör değildir.
2023’te oy kullanmayan 1,4 milyon seçmenin bu seçimde CHP’den yana tercih kullandığını görüyoruz. Kuşkusuz bu seçmenin önemli bir kısmını ilk defa oy kullanan gençler oluşturuyor.
2024 yerel seçimleri ile 2019 yerel seçimleri karşılaştırılırsa (büyükşehirlerde belediye meclisleri ve diğer illerde il genel meclisi oyları esas alınırsa): 2019 yerel seçimlerinde AKP yüzde 41,61 oy alırken 2024 yerel seçimlerinde yüzde 35,49 oy almıştır. 2019’da CHP’nin oy oranı yüzde 17,46 iken 2024’te yüzde 37,77 olmuştur. 2019’da MHP’nin oy oranı yüzde 8,1 iken 2024’te yüzde 4,99 olmuştur. 2019’da İyi Parti’nin oy oranı yüzde 7,3 iken 2024’te yüzde 3,77 olmuştur. Bu durumda önceki yerel seçimlere göre oy oranını artıran parti, CHP olmuştur. Yeniden Refah Partisi ise ilk kez girdiği yerel seçimlerde yüzde 6,19 oy almıştır.
Yerel seçim sonuçlarının ortaya koyduğu tablonun genel seçimlerde aynen yansımayacağını iddia edenler olabilir. Bu konuda elimizde net sonuçlar elbette yok. Ne var ki yerel seçimler ile seçmen tercihlerinde ciddi değişimler olduğunu gördük. Bugün bir yerel seçim olsa seçmen tercihlerindeki değişimin ne yönde olacağını aşağı yukarı biliyoruz. Seçimlerden sonra AREA Araştırma tarafından yapılan kamuoyu araştırması da tahminlerimiz doğrultusunda sonuçlara ulaşmış. AREA Araştırma’nın anketinde “Bugün milletvekili seçimi olsa kime oy verirsiniz?” sorusuna (kararsızlar dağıtıldıktan sonra) şöyle bir tablo ortaya çıkmış: “Anket sonucuna göre CHP’nin yüzde 34,4 oy oranıyla birinci parti, AKP’nin yüzde 32,5 oy oranı ile ikinci parti, DEM Parti’nin yüzde 9,9 oy ile üçüncü ve MHP’nin ise yüzde 9,1 oy oranı ile dördüncü parti olduğu ortaya çıkmış. Yerel seçimlerin sürpriz partisi YRP, yüzde 5,6 oy oranıyla yukarıdaki partileri izlemiş görünüyor.”
Bu sonuçlar bile gelecek seçimlerde yaşanacak sürprizlerin habercisi gibi görünüyor.
Siyasi partiler ve gelecek seçimler üzerine bazı tahminlerde bulunmamız gerekirse başlıklar halinde şunları söyleyebiliriz:
– Birinci parti CHP, ikinci parti AKP olacak.
– Milliyetçilik yaparak yüksek oylar alabilecek bir parti olmayacak. Bunun nedeni de çok sayıda milliyetçi parti ve oluşum ortaya çıkacak.
– Sol merkez harekete CHP oturmuş durumda.
– Sağda tek başında iktidar olacak bir parti olmayacak.
– Cumhurbaşkanlığı seçimlerini de CHP adayının kazanma olasılığı güçlü görünüyor.
