KRİPTO PARA DEVRİMİ
-ANKARA-
Küreselleşme sürecinde önemli keşiflerin büyük rol oynadığını biliyoruz. Küreselleşmeyi 21’inci yüzyıl ile sınırlı görmek bir hatadır. İnsanlığın toplumsal bir varlık olarak kitlesel ve kentsel yaşama geçmesi, modern devletlerin ortaya çıkması ve ticaretin kıtalararası yapılmaya başlaması ile küreselleşmenin temellerinin atıldığı söylenebilir.
Küreselleşmenin değişik alanlara yayıldığı bir gerçek. İletişim alanındaki küreselleşmenin yanında Birleşmiş Milletler (BM) gibi uluslararası örgütler ve Avrupa Birliği (AB) gibi bölgesel örgütlerin ortaya çıkması da küreselleşmeye ivme kazandırmıştır. Kültürel anlamda ise insan hakları, barış ve demokrasi gibi kavramlar temelinde küreselleşmenin hızlandığını görüyoruz. Ayrıca bazı teknolojik keşifler de küreselleşmenin hızını artırmıştır ki kâğıdın keşfi ve matbaa sayesinde basılı kültürel ürünlerin çoğalması, radyo, telgraf, telefon, televizyon gibi iletişimi kolaylaştıran keşifler, bilgisayar, internet ve cep telefonlarının ortaya çıkması, bunlara örnek olarak verilebilir.
Küreselleşmeyi yaratan ve zorunlu kılan ise, “son tahlilde” ekonomi olmuştur. Ekonominin hızına ayak uydurma çabaları ile küreselleşme arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır.
Son yıllarda yaşamımıza giren “kripto para” gerçeği de, küreselleşmenin zorunlu kıldığı gerçeklerden birisidir.
Kripto para gerçeği, bugün devletlerin bile kabul etmek zorunda kaldığı, ancak kontrol etmeye çalıştığı bir evrededir. Türkiye’de son günlerde Merkez Bankası kararı ile gündeme gelen “kripto para ile ödemelerin yasaklanması” düzenlemesini de bu çerçevede değerlendirmek gerekir.
Peki, nedir bu kripto para?
Kripto para, kriptografi (şifreleme) kullanılarak güvence altına alınmış, mevcut değişim araçlarına ya da paraya alternatif bir değer ve değişim aracı olarak üretilen şifrelenmiş dijital varlıktır ki bunlara “kripto para” ismi verilebilir.
Peki, böylesi bir varlık ya da değişim aracına neden ihtiyaç duyulmuştur? Çok basit ifade edersek; mevcut paralar ve bankacılık sistemine bir alternatif ve başkaldırı olarak ortaya çıkan kripto paralar, belirli bir merkezden (şirket, banka, resmi kurum) üretilip devletler tarafından kontrol edilen varlıklar değildir. Kripto paralarda kriptolama ya da şifreleme programı ile “blockchain” ismi verilen “blokzincir” bulunmaktadır. Bu açıdan kripto paralar, bilgisayar ile üretilen ya da yaratılan varlıklardır. Tahmin edilenin tersine, güvenlik açısından konvansiyonel paralara göre daha güvenli olup Üçüncü Dünya Savaşı’nın çıkması halinde bile özellikle “Bitcoin”, varlığını ve fonksiyonlarını koruyabilir. Bitcoin ile devam edecek olursak, sistemin hacklenmesi imkânsıza yakındır. ‘Bitcoin’in dünya yörüngesinde uydusu olduğunu da unutmamak gerekir. Bu sayede Bitcoin, internet altyapısında oluşabilecek arızalardan bağımsız biçimde kesintisiz olarak işlemeye devam edebilecek durumdadır.
İlk kripto para, Satoshi Nakamoto takma isimli kişi ya da kişiler tarafından 12 yıl önce üretilmiş “Bitcoin” olsa da, bugün çok sayıda kripto para çeşidi (Ethereum, Ripple, Ritecoin, Neo, Dash vd.) bulunmaktadır.
Bugün kripto paralar ile mal ve hizmet alışverişi yapılmaktadır. Ayrıca bir devlet tarafından kontrol edilemediği için kripto paraların değer saklama açısından güvenli oldukları söylenebilir.
Kripto paraların geleceği üzerine farklı öngörüler bulunmakla birlikte, gelecekte trilyonlarca dolarlık varlıklar olacağı anlaşılmaktadır. Devletlerin kripto paralara bakışı ise giderek şüphecilikten uzaklaşmaya ve onları yasallaştırarak ekonomiye kazandırmaya doğru evrilmektedir. Bu noktada, kripto paraların kara para aklamaya yönelik kullanılmasını önlemek için önlemler alınmaya çalışılmaktadır. Ayrıca kripto paraların vergilendirilememesi nedeniyle devletlerin bu varlıklara şüpheyle yaklaştıkları da gerçektir.
Kripto para, ülkemizde yaygın kullanılan bir varlık ve değişim aracıdır. Son günlerde Merkez Bankası’nın ödemelerde kripto varlıkların kullanılmamasına dair kararı, tartışma konusu olmuştur. Bu tartışmalara açıklık getirmek ihtiyacı duyan Cumhurbaşkanlığı, Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanı aracılığıyla bir açıklama yaparak “kripto paranın yasaklanmadığını, kripto varlık kavramının tanımlanıp kullanım esaslarının belirlendiğini” açıklamıştır. Bu kararın belirli açılardan savunulması mümkün görünse de, kripto paranın değişim aracı olarak kullanılmasına yasak getirildiği için küresel ekonomiden pay almak açısından dezavantajlı durumlar yaratacağı açıktır.
Kripto para, ekonomide devrim yaratan bir hamledir ve uzun dönemde yaşamımıza daha çok girmeye devam edecektir.