RONI MARGULIES’İN ŞİİR ANLAYIŞI

Emre ZENGİN

-DİYARBAKIR-

Bir yazar, şair veya düşünürün eserlerini / metinlerini tahlil ederken yaşanılan dönem, hayata bakış açısı, o dönemde ön planda yer alan akımlar ve olaylar gibi birçok etken göz önünde bulundurulur. Metni meydana getirirken kullandığı malzeme aslında yaşadığı dönemin aynasıdır diyebiliriz.

Şaire ilham veren temel sayıltıları; dünya görüşü, yaşanılanlara / durumlara ve yaşantılara bakışı, kültürel durumu, geçmişte yaşanılan toplumsal olayları sayabiliriz. Burada her şairin toplumsal olaylara karşı duyarlılığından bahsetmek mümkün olmadığını ifade etmek tabii ki yerinde olacaktır. Bu bağlamda Roni Margulies’in şiirlerine baktığımızda birçok izleğin varlığından bahsedebiliriz. Rahatlıkla söyleyebiliriz ki Türkiye mozaikliğini şiirlerinde görmek ve incelemek mümkündür. Bununla birlikte insanların ortak yaşam arzuları, kökenlerin unutulmaması ve bu kavramın yüceltilmesi gerekliliği, kültürel kodların iyi bilinmesi, mevcut dertlerin ortaklaştırılması, babaya duyulan özlem, geçmişin semtleri / şehirleri, tarihi olayları ve şahsiyetler, aşkın yüceliği, insanların bilmedikleri yerlerde yaşamanın verdiği zorluklar gibi geniş bir izlekten bahsedebiliriz.

Unutulmaması gereken en önemli nokta ise Roni Margulies’in modernleşen 21’inci yüzyılda dünya görüşüne sıkı sıkıya sarılması ve bu çehrede şiirlerini yazmasıdır.

Şairin şiirlerinde geçmişten günümüze doğru şiir anlayışında bir çeşitliliğin ve bu çeşitliliğin yanı sıra aynı zamanda içerik bağlamında bir değişikliğin de olduğunu saptamak yerinde olacaktır.

İlk şiirlerinde daha çok toplumsal konulara ağırlık verirken ilerleyen dönemlerinde daha çok mekânlara, aşka, sevgiye ve geçmişte yaşanılan yerlere duyulan özlemlere yer vermiştir. Roni Margulies’in şiirlerinde göze çarpan önemli unsurun “kültürel yerindelik” kavramı olduğu düşüncesini taşımaktayım. Ne olursa olsun geldiği yeri ve atalarını unutmamak…

Bu durumu “sadık olma, kalma” ile açıklayabiliriz diye düşünüyorum. Serbest anlayış ile şiirlerini yazan Margulies’in bazı şiirleri karşılıklı konuşma tarzındadır. Burada hafızamız direkt “dedim, dedi” tarzına gider ki şairin bunu bilinçli yaptığını ve gelenekten kopmadığının göstergesi olduğunu düşünmekteyim. Müzikaliteye önem veren şairin bir başka şiir özelliği de manzum hikâye tadı veren şiirleridir.

‘Yenilenmek’ adlı şiirinde atalarına karşı yapılan zulümleri direkt söylemese de bu durumu satırlarında sembol ve imgelerle bizlere sezdirir. Bu şiirinde tedirgin ruh hali çok belirgindir.

‘Bundan İbaret’ şiirinde bir annenin ve kızlarının yaşamdaki tedirginliklerini görüyoruz. Daha geniş bir ifadeyle annenin kızları için içinde bulunduğu ruhsal duruma şahitlik ediyoruz.

‘Sayfalar’ şiirinde babaya duyulan derin bir özlemle karşı karşıyayız. Aslında buradaki özlem, baba şahsında yurda duyulan özlemin iz düşümüdür denilebilir.

‘Dantel’ şiiri farklı milletlerin bir arada oluşu hasebiyle bir karnaval şiirdir diyebiliriz. Kürtler, Türkler, Ermeniler, Rumlar… Bu şiirde herkes farklı ama aynıdır. Farklı milletlerin bir arada sorunsuz bir şekilde yaşadıklarına şahitlik ediyoruz burada.

‘Mağrur Olma Padişahım’ adlı şiirlerinin genelinde İttihat ve Terakki Cemiyeti dönemini ve o dönemin önemli şahsiyetlerini anlatır. Burada kişiler birbirlerini hikâye halinde anlatırlar.

‘Elsa’ şiirlerinin genel izleği aşktır. Duygu dolu bu şiirlerde ulaşamama temasını rahatlıkla görebiliyoruz. Bu arada büyük şair Louis Aragon’u anmadan geçmek olmayacaktır tabii ki.

‘Deplasman’ şiirinde ilginç bir benzetmenin olduğunu söylemek gerekiyor. Yabancı ülkelerde yaşayan insanları deplasmana giden taraftarlara benzetir burada. Burada mülteci olarak yaşayan insanların kendi kültürlerinden vazgeçmedikleri ama yaşadıkları ülkelerin de kültürlerine entegre olamama sorunsalını dile getirmiştir. 

Ezcümle Roni Margulies, 1980 sonrası serbest tarzda şiirler yazmış modernist bir şairdir. Yazdığı şiirler aşktan toplumsal konulara, mekânlardan geçmişin yaşanmışlıklarına, kültürel durumlardan özlemlere kadar geniş bir yelpazede kaleme alınmıştır. Kültürel altyapıların şair için çok önemli bir yerde olduğunu dile getirmeliyim. Dilinin sade oluşuyla, şiirde oluşturduğu ironik anlamlarla, şiir dünyasına yaptığı atıflarla farklı bir şair olduğunu bizlere göstermiştir.