Yazar: Neşe APAYDIN

Yaz bitti. Eylül de yarılandı geçti… Sonbahar başlıyor, sombahar… Deniz, kum, güneş Akdeniz’de hâlâ hüküm sürse de artık kızıl, sarı, yeşil renkleriyle bir Batı Karadeniz ormanı ruhum… Son demler Ankara’da… Agota Kristof’un üçlemesi; ‘Büyük Defter’, ‘Kanıt’, ‘Üçüncü Yalan’la veda… Ankara’ya da, fark etmeden geçen yaza da… 1935’te Macaristan’da doğan, 1956’da ülkesinden kaçıp İsviçre’ye yerleşen, bir taraftan fabrikada çalışırken bir taraftan da Fransızca öğrenen, tiyatro oyunları yazan Agota Kristof’un dilimize çevrilen dört romanı var gördüğüm kadarıyla. ‘Büyük Defter’, ‘Kanıt’ ve ‘Üçüncü Yalan’ tek ciltte toplanmış Yapı Kredi Yayınları’nın baskısında, Ayşe İnce…

“Adana’ya kar yağmış/ Karın altında gül kalmış” 2006 yılı olmalı… O yıllarda üniversitede anlattığım ders, uzaktan eğitimle verilmiyordu, sınıf dersiydi, yüz yüzeydi. Her dönem mutlaka bir roman, bir öykü, bir şiir ve bir deneme kitabı okurduk girdiğim sınıflarla birlikte, değerlendirirdik. Böylece hiç olmazsa liseden yükseköğretime yeni geçmiş gençlerle sınava hazırlıkla geçen yıllarında ilgilenme fırsatları olmadığını düşündüğüm güncel edebiyattan, yeni kitaplardan konuşurduk. Dil çalışmaları edebiyattan ayrı düşünülebilir mi zaten? İletişim’in o yıllarda kent kitapları yeni çıkmaya başlamıştı. ‘Adana’ya Kar Yağmış’ kitabını da öyle okuduk o yıl ve sonraki birkaç yıl daha.…

“İskambil destesinin en sevdiğim kâğıtlarından biri, üzerine The Jolly Jocker yazılı, o delişmen, o uçarı, o biraz cambaz, biraz sihirbaz, bir miktar da düzenbaz; ama neşe dolu, hayat ve hareket dolu kanı sıcak delikanlıdır. Ne yazık ki, Jocker’lere Kanasta’dan, Kumkan’dan, Remi’den başka oyunlarda pek yer verilmiyor. Verilse, her girdikleri oyuna renk ve hareket, canlılık ve şaklabanlık katarlardı.” (1996, s.40) İskambil kâğıtlarıyla aranız nasıldır? Benim iskambil oyunlarıyla pek aram yoktur; çocukken kuzenler bir araya geldiğinde oynadığımız papazkaçtıda papazın, pisyedilide yedililerin elimde kaldığını hatırlıyorum. Konçinaların da altılıdan küçük kâğıtlar demek olduğunu bu…

“İnsanlar gördüm. / Şehirler gördüm. / Ovalar, dağlar gördüm. / Su gördüm, toprak gördüm. / Aydınlık ve karanlık gördüm. / Aydınlıkta otlar, karanlıkta otlar gördüm. / Aydınlıkta canlı, karanlıkta canlı gördüm. / Aydınlıkta beşer, karanlıkta beşer gördüm.” – Sohrâb Sepehrî 2007 yılı yapımı animasyon filmi ‘Persepolis’i birkaç yıl önce izlemiştim. Fransız yapımı olan ödüllü film, İran kökenli Fransız çizgi film yönetmeni Marjane Satrapi’nin otobiyografik çizgi romanına dayanıyor. Bu yazı için romanı da okudum. Filmle roman büyük ölçüde örtüşüyor; ama tabii roman daha fazla ayrıntıyı barındırıyor. Ben roman üzerinden yapacağım değerlendirmelerimi……

Bildungsroman içinde alttürü oluşturan kadın oluşum romanları üzerine okumaya, düşünmeye ve yazmaya devam ediyorum. 21’inci yüzyılın ilk çeyreğinin sonlarına doğru, her şeyi değiştireceğini düşündüğümüz birçok olaydan, olgudan, durumdan sonra, nasıl geçtiğini anlamadığımız karantinanın gölgesinde bahardan, aniden başlayan nemli, sıcak, ara ara selle fırtınayla geçen hazirandan sonra… Sonra… Birçok şeyden sonra… Hâlâ kadınlar şiddet görürken, hâlâ öldürülürken, hâlâ en olmadık yerlerde eril söylemin yargılayıcı, küçük düşürücü psikolojik etkisine maruz kalırken kadının oluşumu ne kadar zor; işte bu, görünür olsun istiyorum. Bu kez Kanada’dan bir yazardan, Isabel Huggan’dan bir kitap… ‘Büyümenin Sancısı’.…

“Her şey Frankie’nin on iki yaşında olduğu o yeşil çılgın yazda oldu. Uzun bir süredir hiçbir yere üye olmadığı yazdı o. Ne bir kulübün ne de dünyadaki herhangi bir şeyin parçasıydı.” (Sf. 9) diye başlıyor ‘Düğünün Bir Üyesi’. Uzun, sıcak yaz başlıyor Adana’da da… Uzun, uzaktan çalışma imkânı olanlar için evlerde izole çalışılmış, “olağanüstü” yaşanmış ya da yaşanamamış bir bahardan sonra “normal”e dönmeye başladık. Kısıtlamaların çoğu kalktı. Ve özgürlük! “Hiçbir şey aynı olmayacak” deniyordu, salgının ilk günlerinde. Herkes düşünmeye başlamıştı, önceden aklına getirmediği neyin değerli, neyin önemli olduğunu. Doğa önemliydi…