Yazar: Gökçe GÖKALP DOĞAN

Geçen ay, ‘Karşılaşmalar’ temasıyla ilki gerçekleştirilen Mersin Edebiyat Festivali kapsamındaki bir çalıştayda katılımcı olarak yer aldım. Çağ Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi ve Mersin Üniversitesi yüksek lisans öğrencileri olarak ‘Edebi Yapıtlarda Okur Nelerle Karşılaşır?’ meselesini Şebnem İşigüzel’in ‘Venüs’ romanı ile Kemal Varol’un ‘Âşıklar Bayramı’ üzerinden değerlendirdiğimiz ve keyif aldığım bir etkinlikti. Bu yazımın içeriği, söz konusu çalıştay için hazırlamış olduğum metnin giriş kısmını ve ‘Âşıklar Bayramı’na dair değerlendirmelerimi içermektedir. * * * Kurmaca metinlerin temel unsurları olan olay, kişi, yer ve zaman, kurgunun temel hatlarını oluşturmadaki işlevi nedeniyle önemlidir. Aktarılan olayın mekân…

Ses ve söz; insanın, toplumların varlığını semantik açıdan ortaya koymaya yarayan kelimelerden güç alır. Peki, kelimeler bazı anlamlara gelir mi? ‘Tehlikeli Oyunlar’da Hikmet’in de üstüne düşündüğü bu mesele felsefi ve edebi boyutlarıyla üstünde konuşulmakla bitirilemeyen meselelerdendir. Sema Kaygusuz’un ‘Barbarın Kahkahası’nda kelimeler bağlamında çocukların toplumsallaşmasına dair yazdıkları düşündürücüdür: “Onun âleminde kelimeler henüz birer isim değil, kâinatın betimidir. Aradığı şeyleri bulamayınca şeylere isim verir. (…) Gelgelelim biz yetişkinler o evlat tanrıyı alır, evvela beslemeye dönüştürür, müteakiben tenezzülü öğretiriz. Lisanın titreşimlerini, harflerin ritmini tekrarlaya tekrarlaya bir ruh lügatini yeni bir ruha zerk ederiz.…

Notos derginin son sayısında toplumsal dönüşümün olmazsa olmazı kadınlar ve yaşadıkları çevreyle olan bağları “flanöz” kavramıyla ele alınmış. Esasında bu kelime, “flanör” kelimesinin kadınları niteleyen değişimi. Flanör ya da flanöz, sokaklarda aylakça gezen kimse demek fakat bu aylaklık anlamsız bir eylemden öte, düşünsel bir aylaklık! Bir kenti, bir caddeyi, bir sokağı… Kimsenin dikkatini çekmeksizin gözlemleyen, inceleyen kimseler için kullanılmakta. Merak duygusu, insanların öğrenmesindeki itici güç şüphesiz… Bu duygunun erkeklerde küçük yaşlarda pekiştirilmesi, desteklenmesi ya da engelleyici bir tutumla karşılaşmaması aşkınlığı var etmiş. Kadınlar ise merak duygularını bastırmak zorunda kalarak toplumdaki…

Bütün arayışlar bir kopuşla başlar şüphesiz. Köklerimiz, ailemiz, yaşadığımız yer, tanıdık bildik yollar, sokaklar, ıssızlığında huzur bulduğumuz kuytular hepsi kimliğimizi oluşturan bir görselin parçalarıdır adeta, tıpkı bir puzzle gibi. Her şeyin başı ise bütün geleceğimizi kucağında tutan ve “geçmiş” olarak anılan çocukluktur. İnsanın hayatı, var oluşu ve arayışları bu döneme uzanan bir kopuştan başka ne olabilir ki? Anne babasızlık, aileden ayrı düşmek bu kopuşun en keskin hali olsa gerek. Elbette bu kopuş somut bir yoksunlukla sınırlandırılamaz. Duygusal bir yalnızlık hali, anlaşılmama, reddediliş de bunu tetikleyebilir. Kısa süre önce okuduğum ‘Taş…

‘Soyut’ dergisinde yayımlanan “Unutulan”, Oğuz Atay’ın 1972 yılında okurla paylaştığı ikinci öyküsüdür. Yıldız Ecevit, ‘Ben Buradayım / Oğuz Atay’ın Biyografik ve Kurmaca Dünyası’ adlı eserinde bu öyküsünün akıldışı ögeyi en uçta kullandığı öykü olduğunu belirtmiş; öyküyü sürrealist bir resim olarak tanımlamıştır. (s.482) Öykü, tavan arasına eski kitaplara bakmak için çıkan bir kadının yaşadıklarına odaklanır. Tozlanmış, örümcekli bir karanlığın içinden sevgilisine tavan arasında olduğunu iletir ve sevgilisinin uzattığı fenerle aydınlanan bu yerdeki fotoğraflar, eski eşyalar, ayakkabılar, kitaplar ve sonrasında fark ettiği çürümüş bir ceset zamansal geçişlere kapı aralar. Ceset, kadının eski…

Bellek, kişisel tarihimizi saklı tuttuğumuz bir kutu adeta. Bir sayaç. Bir noktada işlemeye başlıyor ve ölüm dediğimiz biyolojik tükenişle birlikte son buluyor. Tabii, ölümün bir tükeniş mi, evrene başka bir biçimde dönüş mü olduğu tartışılır. Belleğin insanın boşluktaki başlangıcını anlamlı bir hale getirdiğini, hayatına yön vermesini kolaylaştırdığını söylemek mümkün. Belleğimizde yer eden her bilginin tecrübeler üzerine kurulu olması ise belleğin yaşanmışlıkların kodlandığı bir derinlik olduğunu gösterir. İlkel bir öğrenme yöntemi olan koşullanma yoluyla öğrenmeler bu sürece dâhil edilebildiğinden hayvanlarla farklılığımızın bu noktada söz konusu olmadığı ortada. Farklılaşma bu tecrübeler üstüne…